ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNİN PAYLI MÜLKİYETE ÇEVRİLMESİ DAVASI
1.Elbirliği Mülkiyetinin Ortadan Kaldırılması
Elbirliği mülkiyetinin ortadan kaldırılması denildiğinde ilk akla gelen dava ortaklığın giderilmesi ya da uygulamada sıklıkla kullanılan adıyla izale-i şuyu davasıdır. Ortaklığın giderilmesi davasında her bir ortak, elbirliği mülkiyetine konu malın aynen veya satış suretiyle paylaştırılmasına karar verilmesini mahkemeden isteyebilir. Ortaklığın giderilmesi davasında mahkeme, öncelikle aynen taksim suretiyle paylaştırmayı dener. Ortaklık aynen bölünmek suretiyle paylaştırılmasına elverişli değilse, ortaklığın satım suretiyle paylaştırılmasına karar verilmesi gerekir.
Nitekim Türk Medeni Kanunu’nun paylaşma biçimini düzenleyen 699’uncu maddesine göre, paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir. Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.
Yine 699’uncu maddeye benzer bir düzenleme, aynı Kanun’un 642’nci maddesinde miras nedeniyle ortaya çıkan elbirliğinin ortadan kalmasına ilişkin olarak yer almaktadır. Kanun’un 642’nci maddesine göre, mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir. Her mirasçı, terekedeki belirli malların aynen, olanak yoksa satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesini sulh mahkemesinden isteyebilir. Mirasçılardan birinin istemi üzerine hâkim, terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırmayı yapar. Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır. Paylaşmanın derhâl yapılması, paylaşım konusu malın veya terekenin değerini önemli ölçüde azaltacaksa; sulh hâkimi, mirasçılardan birinin istemi üzerine bu malın veya terekenin paylaşılmasının ertelenmesine karar verebilir
2.Elbirliği Mülkiyetinin Paylı Mülkiyete Dönüştürülmesi
Türk Medeni Kanunu’nun 644’üncü maddesinde, ortaklığın giderilmesinin özel bir hali olan “Elbirliği Mülkiyetinin Paylı Mülkiyete Dönüştürülmesi” düzenlenmektedir. Kanun’un 699 ve 642’ncimaddelerinde, elbirliği halinde ortaklığın aynen veya satış suretiyle giderilmesine ilişkin düzenlemeler yer almaktayken, Kanun’un 644’üncümaddesinde, aynı ortaklığın paylara bölünmesi suretiyle paylı mülkiyetin kurulması imkânı sağlanmaktadır.
Kanun’un 644’üncü maddesine göre, bir mirasçı, terekeye dâhil malların tamamı veya bir kısmı üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde sulh hâkimi, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder. Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verilir. Terekeye dâhil diğer hakların ve alacakların paylar oranında bölünmesi hususunda da yukarıdaki hükümler uygulanır.
Kanuni düzenlemeye paralel olarak, Yargıtay içtihatlarında, paylı mülkiyete dönüşme kararı verilebilmesi için, diğer mirasçılara gönderilecek davetiyede, “elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verileceği” hususunda bir ihtarın yer almasının zorunlu olduğu kabul edilmektedir. Ayrıca paylaştırma kararı verilebilmesi için, davaya konu tüm taşınmazlara ilişkin olarak, herhangi bir mülkiyet uyuşmazlığının bulunmaması da gerekmektedir. Bu kapsamda, dava konusu taşınmazlardan herhangi birisi hakkında tapu tescil davası vb. mülkiyeti etkileyici bir derdest dava bulunması durumunda bu taşınmazlar için paylaştırma kararı verilemez. Yine paylaştırma talep edilen taşınmazlardan birisinin mülkiyetinin üçüncü bir kişide olması halinde bu taşınmaz bakımından davanın reddine karar verilmesi gerekmektedir.
Uygulamada ortaklığın giderilmesi davası ile elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davası birbiri ile karıştırılmakta olup, gerek Kanun’daki farklı düzenlemeler, gerekse de hüküm ve sonuçları bakımından her iki dava birbirinden farklı davalardır. İki dava türünü birbirinden ayıran en önemli husus, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesinde birlikte mülkiyet tür değiştirmekle birlikte halen devam etmekte iken, ortaklığın giderilmesi davasında birlikte mülkiyet kural olarak tamamıyla sona ermekte, her ortak aynen taksimde payına düşen malvarlığının tek başına maliki olmakta, paraya çevirme suretiyle ortaklığın giderilmesinde ise, ortaklığa konu mallar satılmakta, satış suretiyle elde edilen paralar ilgili ortağa ait olmaktadır.
ÖRNEK YARGITAY KARARLARI
T.C YARGITAY 14. Hukuk Dairesi Esas: 2017 /4275 Karar: 2021 / 635 Karar Tarihi: 04.02.2021
Davacı vekili tarafından, davalılar aleyhine21/12/2015 gününde verilen dilekçe ile elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyeteçevrilmesi talebi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın kabulüne dairverilen 17/05/2016 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davalı ... tarafındanistenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne kararverildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün evrak incelenerek gereğidüşünüldü:
K A R A R
Dava, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyeteçevrilmesi istemine ilişkindir.
Davacı vekili, tarafların ortak murisi ...adına kayıtlı 16 adet taşınmazdaki ve 2 adet taşınmazdaki muris adına kayıtlıpaylar üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesini talepetmiştir.
Davalılar, TMK'nun 644. maddesi gereğinceyapılan meşruhatlı tebligatlara rağmen davaya cevap vermemiş; duruşmalarakatılmamışlardır.
Mahkemece, davanın kabulü ile dava konusutaşınmazlar üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesinekarar verilmiştir.
Hükmü, davalı ... temyiz etmiştir.
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyetedönüştürülmesi davaları, elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmazmallarda paydaşlar (ortaklar) arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisini sonaerdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan, iki taraflı, taraflar için benzersonuçlar doğuran davalardır.
TMK’nun 644. maddesi gereğince bir mirasçı,terekeye dahil malların tamamı veya bir kısmı üzerindeki elbirliği mülkiyetininpaylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde sulh hakimi, diğermirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarınıbildirmeye davet eder.
Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacakbir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içindepaylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliğimülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verilir.
Mirasçılara gönderilecek davetiyede"belirlenen süre içinde elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak biritiraz ileri sürülmediği veya paylaşma davası açılmadığı takdirde istem konusumal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine kararverileceğinin" bildirilmesi zorunludur.
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyetedönüştürülmesi davalarını mirasçılar açabilir. Mirasçılar dışında alacaklılarda İcra İflas Kanununun 121. maddesi uyarınca icra hakiminden “yetki belgesi”almak kaydıyla bu davayı açabilirler.
Yukarıda açıklanan ilkeler ışığında somutolaya gelince;
1-Yapılan yargılamaya, toplanan delillere vedosya kapsamına göre davalı ...'nun, dava konusu ... ili, ... ilçesi, ... ...kain 371 ada 21 parsel, 350 ada 13 parsel, 321 ada 32 parsel, 373 ada 9 parsel,367 ada 17 parsel, 350 ada 11 parsel, 348 ada 13 parsel, 330 ada 65 parsel, 338ada 15 parsel, 337 ada 9 parsel; Yeni ... kain 156 ada 53 parsel, 179 ada 6parsel, 107 ada 58 parsel, 164 ada 12 parsel, 173 ada 116 parsel, 104 ada 28parsel ve ... ... kain 272 ada 5 parsel sayılı taşınmazlara yönelik temyizitirazları yerinde görülmemiş, bu nedenle reddine karar vermek gerekmiştir.
2-Davalının, dava konusu 371 ada 2 parselsayılı taşınmaz yönünden temyiz itirazlarının incelenmesine gelince;
Dava konusu taşınmazların tapu kayıtlarınınincelenmesinde; ... ili, ... ilçesi, ... ... kain 371 ada 2 parsel sayılı taşınmazıntarafların murisi olmayan, dava dışı 3. şahıs Harbi Karayel adına kayıtlıolduğu anlaşılmıştır.
O halde mahkemece, 371 ada 2 parsel sayılıtaşınmaz yönünden davanın husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmesigerekirken, taşınmazın muris adına kayıtlı olduğu varsayılarak kabule kararverilmesi doğru görülmemiş; bu nedenle hükmün belirtilen taşınmaz yönündenbozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davalı ...'nun, davakonusu ... ili, ... ilçesi, ... ... kain 371 ada 21 parsel, 350 ada 13 parsel,321 ada 32 parsel, 373 ada 9 parsel, 367 ada 17 parsel, 350 ada 11 parsel, 348ada 13 parsel, 330 ada 65 parsel, 338 ada 15 parsel, 337 ada 9 parsel; Yeni ...kain 156 ada 53 parsel, 179 ada 6 parsel, 107 ada 58 parsel, 164 ada 12 parsel,173 ada 116 parsel, 104 ada 28 parsel ve ... ... kain 272 ada 5 parsel sayılıtaşınmazlara yönelik temyiz itirazlarının reddi ile bu taşınmazlar yönündenhükmün ONANMASINA, aşağıda yazılı onama harcının temyiz edene yükletilmesine,(2) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davalının, dava konusu 371 ada 2parsel sayılı taşınmaza yönelik temyiz itirazlarının kabulü ile bu taşınmazyönünden hükmün BOZULMASINA, peşin alınan harcın yatırana iadesine, 04/02/2021tarihinde oy birliği ile karar verildi.
T.C YARGITAY 14. Hukuk Dairesi Esas: 2017 /1058 Karar: 2020 / 7712 Karar Tarihi: 24.11.2020
Davacı vekili tarafından, davalılar aleyhine02/06/2015 gününde verilen dilekçe ile elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyeteçevrilmesi talebi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın reddine dair verilen18/07/2016 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davacı tarafından istenilmeklesüresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonradosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:
_ K A R A R _
Davacı vekili, tarafların paydaş oldukları 3parça taşınmazdaki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesiniistemiştir.
Davalı vekili, taşınmazlar üzerinde mülkiyetihtilafı olduğu savunmasıyla davanın reddini dilemiştir.
Mahkemece, davanın reddine karar verilmiştir.
Hükmü, davacı vekili temyiz etmiştir.
TMK’nın 644. maddesi gereğince bir mirasçı,terekeye dahil malların tamamı veya bir kısmı üzerindeki elbirliği mülkiyetininpaylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde sulh hakimi, diğermirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarınıbildirmeye davet eder.
Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacakbir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içindepaylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliğimülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verilir.
Somut olayda ise, mahkemece her ne kadar dava konusu taşınmazlarlailgili mülkiyet ihtilafı olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmişsede; elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi talep edilentaşınmazların tapu kayıtlarında, paylı mülkiyete dönüştürülmesine engel olacaknitelikte şerh yahut takyidat bulunmamaktadır. Gerekçeye esas alınan Menderes 1. AsliyeHukuk Mahkemesinin 1997/142 Esas sayılı dosyası üzerinden verilen karar iletaşınmazla ilgili uyuşmazlık sona erdirilmiş olup eldeki davaya konu taşınmazlarhakkında açılmış bir dava da bulunmadığından mahkemece, davacı talebi hakkındabir karar verilmesi gerekirken davanın reddine karar verilmesi doğrugörülmemiştir.
Açıklanan eksiklikler nedenleriyle hükmünbozulması gerekmiştir.
SONUÇ:Yukarıda açıklanan nedenlerle davacıvekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, peşin yatırılanharcın yatırana iadesine, 24/11/2020 tarihinde oy birliği ile karar verildi.
Diğer çeşitli alanlardaki hukuki yazılarıma bu link üzerinden ulaşabilirsiniz.
